گاهی اوقات در تحلیل‌ها به وضعیت “ریسک گریزی” یا “ریسک‌پذیری” اشاره می‌شود. معمولاً تحلیلگران با اطمینان خاطر بالایی از این وضعیت بازار حرف می‌زنند. معامله گران و سرمایه‌گذاران خرد هم در مواجه با این دو پدیده با سردرگمی برخورد می‌کنند. اکثر معامله گران فکر می‌کنند که مفهوم این دو جریان قوی بازار را می‌دانند، اما شاید بهتر باشد که به تعریف دقیق‌تر جریانات ریسکی بیشتر توجه کرد.
جریانات ریسک گریزی و ریسک‌پذیری به چه معنی است؟
جریانات ریسک گریزی و ریسک‌پذیری نشانگر انتظارات و تمایلات کلی بازارهای مالی جهانی است. زمانی که سرمایه‌گذاران به چشم‌انداز اقتصادی خوش‌بین هستند یا احساس می‌کنند که بهبود چشم‌انداز اقتصادی در قیمت‌ها تأثیر داده نشده، به سمت دارایی‌های ریسکی هجوم می‌آورند. در چنین وضعیتی گفته می‌شود که بازار درگیر جریانات ریسک‌پذیری است (تقاضا برای دارایی‌های ریسکی بالا می‌رود).
گاهی اوقات اخبار اقتصادی یا سیاسی موجب بدبینی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده می‌شود. شاید این خبر سقوط ارزش لیر ترکیه باشد و یا تشدید تنش‌های سیاسی و تجاری میان قدرت‌های جهان. زمانی که چنین اتفاقی روی می‌دهد، سرمایه‌گذاران با فروش دارایی‌های ریسکی به خرید دارایی‌هایی روی می‌آورند که کمتر در معرض آسیب رویدادهای ریسکی قرار دارند (دارایی‌های امن). در واقع دارایی‌های امن آسیب‌پذیری کمتری نسبت به ضعف چشم‌انداز اقتصاد جهانی دارند. در چنین حالتی گفته می‌شود که بازار درگیر جریانات ریسک گریزی است.
دارایی‌های ریسکی
سهام مهم‌ترین دارایی ریسکی است، به‌خصوص اگر قیمت سهام بیشتر از میزان سودآوری شرکت یا صنعت باشد. در واقع فعالیت شرکت‌ها وابستگی زیادی به رشد اقتصادی دارد. به همین دلیل با خوش‌بینی نسبت به آینده، ابتدا تقاضا برای دارایی‌های ریسکی بالا می‌رود. برای سرمایه‌گذاران اوراق قرضه، اوراق قرضه با رتبه اعتباری پایین اما بازدهی بالا دارایی ریسکی تلقی می‌شود. در بازار ارز، ارز اقتصادهای نوظهور و اقتصادهایی که وابسته به بازار کالاست، ارز ریسکی محسوب می‌شوند. در بازار کالا هم مس و نفت ریسکی‌ترین کالا محسوب می‌شوند.
دارایی‌های امن یا حافظ ارزش
معمولاً اوراق خزانه‌داری آمریکا و اوراق قرضه دولت آلمان دارایی بدون ریسک محسوب می‌شوند. سهام شرکت‌هایی که رشد پایین اما سودآوری باثباتی دارند (مثل شرکت‌های خدمات آب و برق) در میان جریانات ریسک گریزی عملکرد بهتری نسبت به سایر سهام‌ها دارند. با این حال خرید سهام چنین شرکت‌هایی به معنی کسب سود نیست، بلکه برای جلوگیری از ضررهای سنگین خریداری می‌شوند. در میان ارزها، ین ژاپن در میان تشدید جریانات ریسک گریزی با افزایش تقاضا مواجه می‌شود. دلیل اصلی حافظ ارزش بودن ین ژاپن، آربیتراژ های نرخ بهره است. معامله گران به خاطر نرخ بهره منفی ین، اقدام به استقراض ین ژاپن می‌کنند و از آن برای خرید ارزهایی با بازدهی بالا استفاده می‌کنند. با تشدید جریانات ریسک گریزی، آربیتراژ نرخ بهره هم معکوس می‌شود. یعنی ارزها با بازدهی بالا فروخته می‌شوند و ین خریداری می‌شود.
اما باید توجه کرد که گاهی اوقات یک ارز با بازدهی بالا هم می تواند دارایی امن باشد. دارایی امن صفتی است که هر دارایی در طول زمان می تواند داشته باشد. دارایی امن، دارایی است که تحت تأثیر جریانات ریسکی تغییری در چشم‌انداز آن روی نمی‌دهد. مثل دلار آمریکا که با وجود داشتن نرخ بهره بالا، در میان تشدید تنش‌های تجاری آمریکا و چین تقویت می‌شود. در واقع تنش‌های تجاری بر ارزهای ریسکی مثل دلار استرالیا فشار می‌آورد، اما ازآنجایی‌که اقتصاد آمریکا عملکرد خوبی دارد، خیلی تأثیری بر دلار آمریکا نمی‌گذارد. یا حداقل در کوتاه‌مدت تأثیری بر چشم‌انداز اقتصاد آمریکا نمی‌گذارد. بالا رفتن شاخص CBOE VIX نشانگر افزایش ترس سرمایه‌گذاران است و می تواند نشانه اولیه‌ای از تشدید جریانات ریسک گریزی باشد.
ماندگاری “صفت” دارایی امن و ریسکی تا چه اندازه است؟
این صفت همواره تغییر می‌کند. به‌طور مثال زمانی که ناحیه یورو با بحران بدهی مواجه بود، اوراق قرضه ناحیه یورو هم دارایی ریسکی محسوب می‌شدند. یا اخیراً در سال ۲۰۱۷ در پی بالا رفتن کسری بودجه آمریکا و احتمال افزایش عرضه اوراق خزانه‌داری، صفت دارایی امن بودن اوراق خزانه‌داری آمریکا هم کم رنگ تر شد. به همین خاطر اگر می‌خواهید دارایی امن فعلی بازار را پیدا کنید، سعی کنید ابتدا پاسخ این سؤال را پیدا کنید: چشم‌انداز کدام دارایی تحت تأثیر رویدادهای ریسکی تغییری نخواهد کرد؟ یا در مقایسه با سایر دارایی‌ها کمتر آسیب خواهد دید؟ اگر چشم‌انداز دارایی در میان رویدادهای ریسکی تغییر نکند، یعنی می تواند در نقش دارایی حافظ ارزش یا امن ظاهر شود.
